زمان مطالعه: ۴ دقیقه
وقتی صحبت از تشعشعات هسته‌ای می‌شود، بسیاری بلافاصله به انفجارهای اتمی و سناریوهای آخرالزمانی فکر می‌کنند. اما واقعا هر حمله یا آسیب به یک سایت هسته‌ای به‌معنای فاجعه‌ای پرتوزا است؟ حمله اخیر به سایت هسته‌ای نطنز بار دیگر این سؤال را سر زبان‌ها انداخت: آیا تشعشعات هسته‌ای در کمین است یا همه‌چیز تحت کنترل است؟
وضعیت تشعشعات در نطنز؛ چه چیزی تأیید شده؟
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به‌طور شفاف اعلام کرده که سطح تشعشعات رادیواکتیو اطراف نطنز تغییری نکرده است. این یعنی آلودگی از محدوده سایت خارج نشده. حتی آلودگی داخل خود سایت هم تحت کنترل مانده و نوع آن از جنس ذرات آلفا است. ذراتی که برخلاف باور عمومی، در صورت تماس خارجی با پوست، خطرناک نیستند. چرا؟ چون قدرت نفوذ آن‌ها آنقدر پایین است که حتی یک ورق کاغذ یا لایه سطحی پوست انسان می‌تواند مانع عبورشان شود.
آیا حمله به تأسیسات غنی‌سازی نطنز خطرناک بود؟
در فضای رسانه‌ای، اغلب مفاهیم علمی پیچیده با بزرگ‌نمایی همراه می‌شوند. اما انجمن علمی فیزیک مهندسی دانشگاه کاشان توضیح داده که هیچ‌گونه انفجار اتمی یا تشعشع هسته‌ای خطرناک حتی در صورت تخریب کامل مجتمع نطنز رخ نخواهد داد. چرا؟ چون نطنز جایی برای تولید بمب اتم نیست. تنها عملیات غنی‌سازی اورانیوم در آن انجام می‌شود و اورانیومی که در این سایت وجود دارد، از نظر انفجاری غیرفعال محسوب می‌شود. در واقع این‌جا خبری از مواد آماده انفجار نیست و حتی انتشار اورانیوم هم به دلیل ساختار پرتوزایی کند و ضعیف آن، نمی‌تواند تهدیدی بزرگ ایجاد کند.
تشعشعات هسته‌ای تا کجا می‌روند؟
در تخیلات، پرتوی هسته‌ای کیلومترها می‌تازد و هرچیزی را نابود می‌کند. اما در واقعیت چطور؟ اگر فرض کنیم یک انفجار واقعی هسته‌ای رخ بدهد (که در نطنز چنین چیزی اتفاق نیفتاده)، برد تخریب مستقیم آن می‌تواند تا ۵۰ کیلومتر باشد. موج انفجار، سیستم‌های الکترونیکی و ماهواره‌ها را مختل می‌کند و زندگی را فلج می‌سازد.
اما در نطنز حتی اگر اورانیوم هم در اثر حادثه آزاد شود، چیزی که آزاد می‌شود ذرات بتا، آلفا و گاز رادون خواهد بود. ذراتی با بردی در حد چند میلی‌متر در هوا. به بیان ساده‌تر، این‌ها اگر با پوست یا حتی یک لایه نازک برخورد کنند، متوقف می‌شوند و نمی‌توانند مسافت زیادی را طی کنند یا خطر گسترده‌ای ایجاد کنند.
آیا باید نگران آلودگی‌های داخلی بود؟
پاسخ کوتاه: خیر، اما رعایت اصول مهم است. تمام مجتمع‌های هسته‌ای، به‌ویژه در مناطق حساس، براساس پروتکل‌های دقیق ایمنی پرتویی ساخته می‌شوند. این یعنی طراحی آن‌ها به‌گونه‌ای است که حتی در شرایط بحرانی، پایش لحظه‌ای تشعشعات و جلوگیری از نشت خارجی به‌درستی انجام شود. به‌خصوص در نطنز، گزارش‌ها حاکی از این است که تمام سنسورها در وضعیت پایدار قرار دارند و کنترل از داخل برقرار است.
اقدامات فردی برای کاهش تماس با رادیواکتیو
با وجود گزارش‌های رسمی مبنی بر کنترل کامل وضعیت پرتوزا در نطنز، رعایت برخی نکات ایمنی همچنان توصیه می‌شود. اقدامات زیر می‌توانند احتمال تماس با ذرات رادیواکتیو را کاهش دهند:
مصرف مایعات فراوان برای تسهیل در دفع عناصر پرتوزا
تخلیه منظم ادرار جهت جلوگیری از جذب پرتو در مثانه
شست‌وشوی مداوم دست‌ها و البسه
اجتناب از فعالیت‌های سنگین و تعریق شدید
مراقبت ویژه از کودکان و زنان باردار به‌دلیل حساسیت بالاتر نسبت به تشعشعات
در کنار این اقدامات، فراهم کردن وسایل کاربردی برای شرایط بحرانی اهمیت زیادی دارد. اگر مایل به آشنایی با تجهیزات مورد نیاز برای چنین وضعیت‌هایی هستید، پیشنهاد می‌شود به مقاله‌ی وسایل مهم و ضروری که باید در مواقع جنگ همراه داشته باشیم مراجعه کنید. در این مقاله، مجموعه‌ای از محصولات مناسب شرایط اضطراری و لوازم سفر و کمپینگ حرفه‌ای معرفی شده‌اند که می‌توانند در حفظ ایمنی، بقا و عملکرد فردی در زمان جنگ یا ناپایداری‌های امنیتی بسیار مؤثر باشند.
آیا قرص یدید پتاسیم نیاز است؟
بعد از حوادث هسته‌ای، قرص یدید پتاسیم برای جلوگیری از جذب ید رادیواکتیو توسط تیروئید تجویز می‌شود. اما در مورد نطنز، هیچ دلیل علمی برای مصرف این قرص‌ها وجود ندارد. چون نه آلودگی خاصی به بیرون نشت کرده و نه از نوعی است که ید رادیواکتیو ایجاد کند. شایعاتی که درباره ضرورت مصرف این قرص‌ها برای شهروندان اطراف مطرح شده‌اند، پشتوانه علمی ندارند و تنها باعث ایجاد ترس بی‌دلیل می‌شوند.
چرا درک عمومی از تشعشعات اشتباه است؟
بیشتر ترس‌ها از تشعشعات ریشه در فیلم‌ها و رسانه‌های عامه‌پسند دارند. اغلب، مردم تفاوت بین پرتوهای یون‌ساز و غیر یون‌ساز، یا ذرات آلفا و گاما را نمی‌دانند. همین باعث می‌شود با شنیدن عبارت “تشعشعات هسته‌ای”، زنگ خطر در ذهنشان روشن شود. در حالی که واقعیت بسیار آرام‌تر و تحت کنترل‌تر از چیزی است که تصور می‌شود.
جمع‌بندی؛ نطنز امن است؟
با بررسی تمام شواهد موجود، داده‌های رسمی، و نظر متخصصان، می‌توان گفت که تشعشعات هسته‌ای در نطنز نه از سایت خارج شده، نه تهدیدی برای ساکنین منطقه به‌وجود آورده و نه به انفجاری با برد خطرناک منجر شده است. در عین حال، اصل احتیاط و آگاهی عمومی نباید نادیده گرفته شود. آموزش درست درباره ماهیت پرتوها، تشخیص خطر واقعی از شایعه و یادگیری اقدامات پیشگیرانه، تنها راهی است که می‌تواند جامعه‌ای آرام اما هوشیار بسازد.
ما در الوقسطی،همراه مردمیم؛ تا وقتی که شفافیت فدای سیاست نشه، تا وقتی که امنیت قربانی حاشیه‌ها نشه، و تا وقتی که پرسیدن و پیگیری کردن، جرم نباشه.
