زمان مطالعه: ۶ دقیقه
شنیدن صدا از آبگرمکن همیشه خبر بدی نیست؛ اما کِی باید حساس شویم؟ پاسخ کوتاه این است: وقتی نوع صدا، شدت آن و شرایط بروز صدا تغییر می‌کند. در این مقاله، «علت صدا دادن آبگرمکن» را به‌صورت مرحله‌ای بررسی می‌کنیم، از صداهای طبیعی تا نشانه‌های خطر، و برای هر مورد راه‌حل دقیق می‌دهیم. هدف این است که قبل از تماس با تعمیرکار، یک تشخیص اولیهٔ مطمئن داشته باشید و اگر لازم شد، بدانید دقیقا چه بخشی را باید بررسی یا سرویس کنید.
آیا «علت صدا دادن آبگرمکن» همیشه مشکل‌ساز است؟
در یک کلام: خیر. بسیاری از صداهایی که از آبگرمکن شنیده می‌شوند، طبیعی هستند و نشان‌دهنده عملکرد عادی دستگاه‌اند؛ مانند صدای جریان آب هنگام باز کردن شیر، صدای ملایم گرم‌شدن آب در مخزن، یا صدای خفیف ناشی از انبساط و انقباض قطعات فلزی. اما اگر صدای جدیدی اضافه شده باشد، شدت یکی از صداها ناگهان افزایش یابد یا صدا در شرایطی غیرمعمول مانند حالت خاموشی دستگاه شنیده شود، باید موضوع را جدی تلقی کرد. زیرا این تغییرات کوچک می‌توانند نشانه آغاز یک مشکل بزرگ‌تر باشند.
چه صداهایی از آبگرمکن شنیده می‌شود؟
برای اینکه تشخیص دقیق‌تری داشته باشیم، بهتر است صداهای رایج آبگرمکن را دسته‌بندی کنیم. در هر مورد، به علل احتمالی و راه‌حل‌های پیشنهادی اشاره می‌شود تا عیب‌یابی راحت‌تر و سریع‌تر انجام شود.
۱) صدای «تق‌تق» یا ضربه‌ای؛ چرا رخ می‌دهد؟
این صدا معمولاً از سه ناحیه منشأ می‌گیرد: رسوب، شل بودن اتصالات یا لوله‌ها، و انبساط ناهموار قطعات. رسوب در مبدل یا مخزن مانند یک لایه عایق عمل می‌کند، نقاط داغ ایجاد می‌شود و حباب‌های بخار در زیر این لایه‌ها شکل می‌گیرند؛ ترکیدن این حباب‌ها باعث شنیده شدن صدای «تق‌تق» می‌شود. از طرفی، اگر اتصالات شل باشند، لوله‌ها در حین عبور آب به دیوار یا قطعات اطراف برخورد می‌کنند و صدا تولید می‌شود. همچنین، در مواردی که زاویه یا بست‌های لوله‌کشی درست تنظیم نشده باشند، ضربه‌ی هیدرولیکی رخ می‌دهد که می‌تواند صدا را تشدید کند.
برای رفع این مشکل، ابتدا با استفاده از چراغ‌قوه، اتصالات و بست‌ها را بررسی کنید و در صورت شل بودن، با آچار محکمشان کنید (بدون اعمال فشار زیاد). اگر مشخص شد که صدا با گرم‌شدن آب بیشتر می‌شود، احتمال رسوب‌گرفتگی وجود دارد؛ در این صورت، رسوب‌زدایی انجام دهید: مخزن یا مبدل را تخلیه کرده، از محلول رسوب‌زدا یا سرکه‌ی سفید رقیق استفاده کنید و پس از چند ساعت، دستگاه را کامل شست‌وشو دهید. اگر لوله‌ها هنگام عبور آب می‌لرزند، از بست ارتعاش‌گیر استفاده کنید تا مانع از تکان خوردن و برخورد آن‌ها با سطوح اطراف شود.
۲) صدای «سوت»؛ منبع سوت از کجاست؟
صدای «سوت» از آبگرمکن معمولاً زمانی شنیده می‌شود که مسیر عبور آب یا هوا باریک یا مسدود شده باشد. خرابی یا گیر کردن شیر اطمینان، رسوب‌گرفتگی در مسیر لوله‌ها، یا ورود هوا به سیستم از مهم‌ترین دلایل بروز این صدا هستند. اگر صدا از ناحیه شیر اطمینان است، بررسی و در صورت نیاز تعویض آن ضروری است. همچنین باید با باز کردن شیر هواگیری، هوای جمع‌شده را تخلیه کرد. گرفتگی جزئی لوله‌ها نیز می‌تواند عامل تولید این صدا باشد که در این صورت باید مسیر را تمیز یا تعویض کرد. در مدل‌هایی که پمپ سیرکولاتور دارند، تنظیم سرعت پمپ و هواگیری آن هم در کاهش صدای سوت مؤثر است.
۳) صدای «غرغر/زمزمه»؛ همیشه رسوب است؟
صدای «غرغر» معمولاً به‌دلیل رسوب اطراف المنت یا مبدل ایجاد می‌شود، اما خرابی پمپ سیرکولاتور یا اشکال در لوله‌کشی هم می‌تواند مؤثر باشد. اگر با کاهش دمای دستگاه صدا کمتر شد، احتمال رسوب بالاست. در مقابل، اگر با تغییر فشار آب صدا تغییر کند، پمپ یا مسیر لوله‌ها باید بررسی شود. رسوب‌زدایی، سرویس پمپ و اصلاح مسیر لوله‌ها، راه‌حل‌های اصلی رفع این صدا هستند.
۴) صدای «انفجاری» هنگام روشن شدن؛ خطر را جدی بگیر
صدای «پف انفجاری» معمولاً به دلیل تأخیر در اشتعال گاز، تجمع گاز در محفظه احتراق، خرابی جرقه‌زن، فشار نامناسب گاز یا تنظیم نبودن شعله شمعک ایجاد می‌شود. اگر چنین صدایی شنیدید، فوراً دستگاه را خاموش کنید و مسیر گاز، جرقه‌زن، فاصله الکترود تا مشعل و نازل‌ها را بررسی کنید.
۵) صدای «جوشیدن» یا قل‌قل شدید؛ فقط دماست؟
صدای «جوشیدن» در آبگرمکن معمولاً به دلیل بیش‌گرمایش آب (بر اثر تنظیم اشتباه ترموستات)، رسوب زیاد در مبدل یا مخزن، یا فشار بالای آب ورودی ایجاد می‌شود. ابتدا دمای ترموستات را به حالت استاندارد برگردانید، سپس دستگاه را رسوب‌زدایی کنید. اگر صدا باقی ماند، فشار آب ورودی را با نصب شیر فشارشکن تنظیم کنید؛ چون فشار بالا هم باعث صدا می‌شود، هم عمر قطعات را هم کاهش می‌دهد.
جدول مقایسه: تفاوت «علت صدا دادن آبگرمکن» در مدل‌های مختلف
| مدل دستگاه | صداهای طبیعی رایج | صداهای هشداردهندهٔ رایج | ریشهٔ محتمل | اقدام پیشنهادی |
|---|---|---|---|---|
| دیواری مبدل‌دار | هوم ملایم فن/جریان آب | سوت از مبدل، تق‌تق هنگام گرم‌شدن | رسوب مبدل، هوا در مدار | رسوب‌زدایی مبدل، هواگیری، بررسی بست لوله |
| مخزن‌دار | غرغر ملایم گرم‌شدن | جوشش شدید، تق‌تق | رسوب کف مخزن، ترموستات | تخلیه و رسوب‌زدایی مخزن، تست ترموستات |
| پمپ‌دار/رادیاتوری | نویز کم پمپ | وزوز/غرغر ناپایدار | هوا در پمپ، بلبرینگ، تنظیم سرعت | سرویس پمپ، هواگیری، تنظیم سکو و بست ضدارتعاش |
۱۳ علت صدا دادن آبگرمکن (دیواری و ایستاده) + راه‌حل‌های عملی
پیش از ورود به فهرست علت‌ها، لازم است به یک نکته مهم اشاره شود: پس از انجام هر اقدام، بهتر است آبگرمکن در شرایط مشابه قبلی تست شود تا مشخص گردد کدام تغییر تأثیرگذار بوده است. انجام هم‌زمان چند اقدام می‌تواند روند تشخیص را دشوار کند.
۱. رسوب گرفتن مخزن و لوله‌ها: منشأ رایج «تق‌تق/غرغر».
راه‌حل: رسوب‌زدایی با محلول مناسب یا سرکهٔ سفید رقیق، شست‌وشوی کامل، نصب فیلتر رسوب‌گیر ورودی.
۲. ورود هوا به سیستم: عامل «سوت/وزوز» و افت راندمان.
راه‌حل: هواگیری از شیر بالادست و پمپ، کنترل اتصالات و واشرها، تنظیم سرعت پمپ.
۳. شل شدن اتصالات و لوله‌ها: برخورد و ارتعاش «تق‌تق».
راه‌حل: سفت‌کاری اتصالات با آچار مناسب، افزودن بست و نوار تفلون، کنترل تراز.
۴. مشکل در لوله‌کشی: قطر/زاویه نامناسب یا فرسودگی.
راه‌حل: اصلاح شیب، تعویض مقطع نامناسب، افزودن بست ارتعاش‌گیر.
۵. فشار بالای آب ورودی: ایجاد ارتعاش و ضربه.
راه‌حل: نصب فشارشکن ورودی، تنظیم فشار ساختمان در صورت نیاز.
۶. خرابی پرشرسوئیچ هوا (دیواری): نوسان احتراق و صدای غیرعادی.
راه‌حل: تست تخصصی و تعویض قطعه معیوب.
۷.خراب شدن شیر اطمینان: سوت و تخلیهٔ غیرعادی.
راه‌حل: بازدید دهانه، تمیزکاری/تعویض دیافراگم یا خود شیر، تست پس از نصب.
۸. ایراد پمپ: وزوز، لرزش، صدای سایشی.
راه‌حل: تمیزکاری، بررسی بلبرینگ/محور، هواگیری، تعویض در خرابی جدی.
۹. تنظیم نبودن شعله شمعک: پُف کردن/خاموش-روشن شدن.
راه‌حل: تنظیم تا شعلهٔ آبی یکنواخت، پاک‌سازی محفظهٔ احتراق.
۱۰. زیاد بودن فشار گاز: احتراق ناقص و صدای انفجاری/وزوز.
راه‌حل: تنظیم فشار ورودی، تمیزکاری نازل، بررسی ترموکوپل و نشتی‌ها.
۱۱. مشکل در شیر هواگیری: ماندن هوا و صدای آزاردهنده.
راه‌حل: باز/بست اصولی تا خروج کامل هوا، جایگزینی در خرابی.
۱۲. خرابی جرقه‌زن: تأخیر اشتعال، پَف انفجاری.
راه‌حل: تمیزکاری الکترود، تنظیم فاصله، تعویض در سایش یا شکستگی.
۱۳. نصب نادرست آبگرمکن: لرزش ساختاری و انتقال صدا.
راه‌حل: تراز دقیق، فاصلهٔ مناسب از دیوار/لوله، محکم‌کاری پیچ‌ها و پایه‌ها.
توجه: در صورت مشاهده علائمی مانند بوی گاز، دود معلق یا صدای انفجاری تکرارشونده، انجام عیب‌یابی خانگی توصیه نمی‌شود. در چنین شرایطی، دستگاه باید بلافاصله خاموش شود و بررسی تخصصی توسط تعمیرکار مجاز صورت گیرد.
هشدارهای ایمنی که نباید نادیده گرفت
همه صداها نشانه خطر نیستند، اما برخی علائم به‌عنوان خط قرمز شناخته می‌شوند: صدای «پَف انفجاری» هنگام روشن شدن، بوی گاز، تغییر رنگ شعله به زرد دودزا، داغ شدن غیرعادی بدنه، نشتی آب از شیر اطمینان و خاموش و روشن شدن پی‌درپی شعله. در صورت مشاهده هر یک از این موارد، لازم است بلافاصله دستگاه خاموش شده، شیر گاز بسته شود و با یک مرکز معتبر خدمات تماس گرفته شود. در شرایطی که موضوع مستقیماً با گاز، فشار و احتراق در ارتباط است، نباید هیچ‌گونه ریسکی را پذیرفت.