زمان مطالعه: ۷ دقیقه
شما هم قطعاً نام کمانچه، یکی از اصیل‌ترین سازهای ایرانی، را شنیده‌اید. اما این تنها ساز معروف نیست؛ سازهای بسیاری دیگر وجود دارند که هر کدام با ویژگی‌های خاص خود، تاریخ و فرهنگ موسیقی ایران را روایت می‌کنند. اگر به دنبالخرید آلات موسیقی اصیل ایرانی هستید، آشنایی با این سازها می‌تواند به شما کمک کند تا انتخاب بهتری داشته باشید و آشنایی بیشتری با موسیقی ایرانی داشته باشید.
معرفی سازهای ایرانی؛ چرا این سازها منحصر به فردند؟
ساز سنتی ایرانی نه‌تنها ابزارهای موسیقی هستند، بلکه نمایانگر تاریخ، فرهنگ و هنر این سرزمین‌اند. آنها با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، جایگاهی ویژه در موسیقی جهانی دارند. در ادامه، به بررسی دلایل این تمایز می‌پردازیم:
ریشه‌های تاریخی عمیق
سازهای ایرانی مانند نی، چنگ و دف، پیشینه‌ای چند هزار ساله دارند و در مراسم‌های مذهبی، جشن‌ها و آیین‌های مختلف به کار می‌رفتند. این سازها نه‌تنها ابزارهای موسیقی، بلکه بخش‌هایی از زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم ایران بوده‌اند.
تنوع ساختاری و صوتی
وقتی صحبت از موسیقی ایرانی به میان می‌آید، یکی از اولین چیزهایی که جلب توجه می‌کند، تنوع چشمگیر سازهای آن است. هر ساز سنتی، با ساختار منحصربه‌فرد خود، بخشی از روح این موسیقی را شکل می‌دهد. دسته‌بندی این سازها هم بر اساس روش تولید صدا صورت می‌گیرد؛ از سازهای زهی مضرابی مثل تار، سه‌تار و عود گرفته تا زهی آرشه‌ای مثل کمانچه و قیچک، هر کدام صداهای خاص و دلنشینی دارند.
در کنار آنها، سازهای کوبه‌ای مثل تنبک و دف، ریتم را به جان موسیقی می‌بخشند و سازهای بادی چون نی، حال و هوای عرفانی و حسی عمیق به قطعه‌های موسیقی اضافه می‌کنند. همین گستره متنوع از ساز سنتی ایرانی، به نوازندگان این امکان را می‌دهد که سبک‌های گوناگون و احساسات مختلف را به‌زیبایی و دقت اجرا کنند؛ از نغمه‌های شاد و پرانرژی گرفته تا ملودی‌های آرام و تفکر برانگیز.
تأثیر فرهنگی و هنری
سازهای ایرانی نقش مهمی در انتقال مفاهیم عرفانی، ادبی و فلسفی داشته‌اند. مثلاً نی، با صدای خاص خود، نماد جدایی و اشتیاق در ادبیات عرفانی است. همچنین، سازهایی مانند سنتور و قانون، با ساختار پیچیده خود، امکان اجرای قطعات پیچیده و متنوع را فراهم می‌کنند.
معرفی ۱۰ تا از بهترین سازهای سنتی ایرانی
ساز سنتی ایرانی بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ پربار موسیقی ایران هستند که هر کدام با صدای خاص خود، رنگ و بویی منحصر به فرد به موسیقی ایرانی می‌بخشند. این سازها نه تنها در تاریخ موسیقی ایران ریشه دارند، بلکه با ورود به دنیای مدرن و ترکیب با سبک‌های جدید، جایگاه خاصی در عرصه‌های بین‌المللی پیدا کرده‌اند.در این بخش، به معرفی ۱۰ تا از بهترین و پرطرفدارترین سازهای سنتی ایرانی می‌پردازیم که هر کدام از آنها با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، جزو مهم‌ترین ابزارهای هنری ایرانی محسوب می‌شوند.
۱- تار
تار، یکی از اصیل‌ترین سازهای زهی مضرابی ایرانی، قدمتی چند صد ساله دارد و از دوران صفویه در موسیقی ایران حضور داشته است. این ساز با ساختار منحصربه‌فرد خود، نقش مهمی در شکل‌گیری ردیف موسیقی ایرانی ایفا کرده و به‌عنوان نماد موسیقی سنتی ایران شناخته می‌شود. تار با صدای گرم و پرطنین خود، جایگاه خاصی در دل هنرمندان و علاقه‌مندان به موسیقی ایرانی دارد.
۲- سه‌تار
سه‌تار، از سازهای زهی و مضرابی اصیل ایرانی است که در موسیقی سنتی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. این ساز با صدای لطیف و دلنشین خود، نقش مهمی در اجراهای تکنوازی و همچنین همراهی در گروه‌های موسیقی سنتی ایفا می‌کند. سه‌تار در گذشته هم‌خانواده با سازهایی مانند دوتار و تنبور بوده است و امروزه به تار بسیار نزدیک‌تر است. در موسیقی دستگاهی ایران، استفاده از سه‌تار بسیار رواج دارد.
۳- کمانچه
کمانچه را شما هم حتماً با نام کیهان کلهر می‌شناسید؛ نوازنده‌ای که با نواختن این ساز، صدای دلنشین آن را به جهانیان معرفی کرده است. کمانچه، ساز زهی-آرشه‌ای اصیل ایرانی است که ریشه در دوران صفویه دارد و از تکامل رباب به وجود آمده است. این ساز با صدای گرم و پرطنین خود، در موسیقی دستگاهی ایران جایگاه خاصی دارد و در فهرست میراث ناملموس ایران در یونسکو به ثبت رسیده است.
این ساز سنتی اصیل، ساخته‌ی استاد فردین صفاری‌پور، با کاسه‌ای از چوب گردو و دسته‌ای از رزوود، کیفیتی حرفه‌ای و صدایی گرم و پرطنین دارد. استفاده از پوست بره تودلی، خرک شمشاد و سیم‌گیر و تاندور برنجی نشان‌دهنده دقت در ساخت و مناسب بودن آن برای نوازندگان جدی و نیمه‌حرفه‌ای است. نوع پشت بسته و تک‌مهر بودن، اصالت و مرغوبیت این ساز را تضمین می‌کند.
۴- عود
عود، که در ایران باستان به نام «بربط» شناخته می‌شد، یکی از قدیمی‌ترین سازهای زهی زخمه‌ای ایرانی است که قدمتی حدود ۱۵۰۰ سال دارد. این ساز در دوران ساسانیان در دربارهای سلطنتی حضور داشت و در مراسم مذهبی و جشن‌ها نواخته می‌شد. با ورود اسلام و گسترش خلافت اسلامی، بربط به مناطق مختلف منتقل شد و در کشورهای عربی به نام «عود» شناخته شد. امروزه، عود به‌عنوان یکی از ارکان اصلی موسیقی ایرانی محسوب می‌شود و در آثار هنرمندانی مانند منصور نریمان جایگاه ویژه‌ای دارد.
۵- سنتور
سنتور، ساز سنتی ایرانی با قدمتی چند هزار ساله است که ریشه آن به دوران باستان بازمی‌گردد. این ساز با صدای دلنشین و خاص خود در موسیقی ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد. سنتور به عنوان هنر و فرهنگ ایرانی شناخته می‌شود و همواره مورد توجه علاقه‌مندان به موسیقی قرار گرفته است.
این سنتور تک مهر ۹ خرک با ساختاری از چوب گردوی باکیفیت و صدایی شفاف و یکدست، گزینه‌ای مناسب برای هنرجویان مبتدی تا سطح متوسط است. وجود اقلام همراه کامل و نگهداری کوک قابل‌قبول، آن را به سازی کارآمد برای شروع یادگیری تبدیل کرده است. طراحی دقیق خرک‌ها و سیم‌های آلمانی نیز به پایداری صدا کمک می‌کند.
۶- نی
نی، یکی از کهن‌ترین سازهای بادی ایرانی است که به‌عنوان «نی هفت‌بند» شناخته می‌شود. این ساز از گیاه نی ساخته می‌شود و طول آن شامل شش گره و هفت بند است. نی در موسیقی ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد و در نواحی مختلف کشور، از جمله کردستان، لرستان و گیلان، نواخته می‌شود. این ساز در اشعار مولانا نیز به‌عنوان نمادی از درد و اشتیاق مطرح شده است.
۷- تنبور
تنبور، از کهن‌ترین سازهای زهی مضرابی ایران است که قدمتی بیش از ۶۰۰۰ سال دارد و ریشه‌های آن به دوران باستان بازمی‌گردد. این ساز در مناطق غربی ایران، به‌ویژه کرمانشاه، کردستان و لرستان، جایگاه ویژه‌ای دارد و در آیین‌های عرفانی و مقامی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تنبور با صدای خاص و ساختار منحصربه‌فرد خود، بخشی از هویت فرهنگی و موسیقایی ایران را تشکیل می‌دهد.
۸- دوتار
دوتار، یکی از کهن‌ترین سازهای زهی مضرابی ایرانی است که قدمتی چند هزار ساله دارد و ریشه‌های آن به مناطق خراسان شمالی و ترکمن‌نشین ایران بازمی‌گردد. این ساز با دو سیم و بدنه‌ای از چوب توت یا گردو ساخته می‌شود و صدایی گرم و دلنشین تولید می‌کند. دوتار در موسیقی مقامی و آیینی نقش مهمی ایفا می‌کند و در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو به ثبت رسیده است. این ساز، نمادی از فرهنگ و هنر اصیل ایرانی است که در نواحی مختلف کشور با سبک‌ها و ویژگی‌های خاص خود نواخته می‌شود.
۹- قانون
قانون، یکی از کهن‌ترین سازهای زهی ایرانی است که ریشه‌های آن به دوران باستان بازمی‌گردد. برخی پژوهشگران، این ساز را به دانشمند بزرگ ایرانی، فارابی، نسبت می‌دهند که در کتاب «الموسیقی الکبیر» از آن یاد کرده است . قانون با ساختار ذوزنقه‌ای و صدای شفاف خود، توانایی اجرای دقیق گوشه‌ها و دستگاه‌های موسیقی ایرانی را دارد. این ساز، نمادی از هنر و فرهنگ اصیل ایرانی است که در موسیقی سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد.
۱۰- تنبک
تنبک، یکی از سازهای کوبه‌ای اصیل ایرانی است که ریشه‌های آن به دوران پیش از اسلام بازمی‌گردد و در زبان پهلوی به نام «دمبلک» شناخته می‌شده است. این ساز جام‌شکل، با بدنه‌ای چوبی و یک سطح پوستی، صدایی گرم و ریتمیک تولید می‌کند که در موسیقی سنتی ایران نقش مهمی ایفا می‌کند.تنبک در دوره قاجار به‌عنوان سازی مستقل در موسیقی ایرانی مطرح شد و تا به امروز جایگاه خاصی در اجراهای تکنوازی و گروه‌نوازی دارد. این ساز، نماد فرهنگ و هنر ایران است که در مناطق مختلف کشور با سبک‌ها و ویژگی‌های خاص خود نواخته می‌شود.
تنبک رحیم شیرانی یک مهر با دهانه ۲۴ و بدنه‌ای از چوب زبان گنجشک، سازی خوش‌صدا و مقاوم برای هنرجویان مبتدی تا نیمه‌حرفه‌ای است. پوست شتر چهار فصل صدایی گرم و طبیعی ایجاد می‌کند و وزن نزدیک به ۳ کیلو، نشان‌دهنده ساختاری محکم و خوش‌دست است. همراه داشتن کاور نیز حمل و نگهداری آن را ساده‌تر کرده است.
کاربرد ساز سنتی ایرانی در موسیقی مدرن
سازهای سنتی ایرانی، با ریشه‌های عمیق در فرهنگ و تاریخ ایران، امروزه در موسیقی مدرن نقش مهمی ایفا می‌کنند. این سازها، مانند تار، سه‌تار، کمانچه، سنتور و دف، با ترکیب در سبک‌های مدرن مانند پاپ، جز و راک، صدایی تازه و متفاوت ایجاد می‌کنند که هم اصالت دارد و هم با سلیقه‌های جدید هماهنگ است.
نوازندگان با استفاده از این سازها در قطعات مدرن، صدایی جدید و متفاوت ایجاد می‌کنند که هم اصالت دارد و هم با سلیقه‌های جدید هماهنگ است. این ترکیب، باعث حفظ هویت موسیقی ایرانی در عین نوآوری و تطبیق با سبک‌های جدید می‌شود.
نکات مهم برای خرید ساز سنتی ایرانی
خرید ساز سنتی ایرانی، یکی از اولین و مهم‌ترین قدم‌ها برای ورود به دنیای اصیل موسیقی است. اگر به دنبال صدایی دلنشین و تجربه‌ای حرفه‌ای هستید، باید در انتخاب ساز، دقت و حساسیت بالایی به خرج دهید. چند نکته ساده اما کلیدی، مسیر انتخاب درست را برایتان هموار می‌کند.
- کیفیت ساخت و مواد اولیه: سازهای ایرانی معمولاً با چوب، فلز و پوست‌های طبیعی ساخته می‌شوند و هر چه این مواد مرغوب‌تر باشند، کیفیت صدای ساز بهتر و طول عمر آن بیشتر خواهد بود.
- صدای استاندارد و کیفیت نهایی: حتی زیباترین سازها هم اگر صدای مناسبی نداشته باشند، کارایی مطلوبی نخواهند داشت. صدای هر ساز باید شفاف، یکنواخت و بدون نویز باشد؛ مخصوصاً اگر تازه‌کار هستید، پیشنهاد می‌شود خرید خود را با مشاوره از استاد موسیقی انجام دهید.
- انتخاب فروشگاه معتبر: خرید از فروشگاه‌های باسابقه و متخصص، خیال شما را بابت اصالت ساز راحت می‌کند.
اگر هنوز در انتخاب ساز دچار تردید هستید، توصیه می‌شود قبل از خرید حتماً با اساتید موسیقی مشورت کنید. این کار باعث می‌شود اشتباهات رایج هنگام خرید را تجربه نکنید و سازی مناسب با سبک و هدف خود انتخاب کنید. یک انتخاب آگاهانه، شروعی دلنشین برای مسیر هنری شما خواهد بود.
همچنین، اگر به دنبال خرید ساز سنتی با شرایط مناسب هستید، می‌توانید ازالوقسطی استفاده کنید و سازهای دلخواه خود را به صورت اقساطی خریداری کنید. این امکان به شما کمک می‌کند تا بدون نیاز به پرداخت یکجای هزینه، ساز مورد نظر خود را انتخاب کرده و با خیالی آسوده به یادگیری و اجرای موسیقی بپردازید.
گوشی موبایل
لوازم جانبی گوشی
لپ تاپ
تبلت
ساعت و مچ بند هوشمند
دوربین
کنسول بازی
کامپیوتر و تجهیزات جانبی
هدفون، هندزفری
ماشین های اداری
اندروید باکس
عینک هوشمند
صوتی و تصویری
زیبایی و سلامت
یخچال و فریزر
ماشین لباسشویی
ماشین ظرفشویی
لوازم پخت و پز
تهویه، سرمایش و گرمایش
کولر گازی
شست و شو و نظافت
خرده ریز غیر برقی
خرده ریز برقی
کالای خواب
فرش ماشینی
شیرآلات
مبل و دکوراسیون
موتور سیکلت
دوچرخه
لاستیک خودرو
تجهیزات دندانپزشکی
ساعت
تردمیل
دوچرخه و الپتیکال
روئینگ